برای مطالعه ی متن به ادامه ی مطلب رجوع کنید :
راه هاى پیش گیرى از خودارضایى
1. ورزش: نوجوانى دوره نشاط و بالندگى و پیشرفت است. در این دوره، نوجوان از روحیه اى لطیف، خلّاق و کمال طلب برخوردار است. نوجوانى دوره جنب و جوش و فعالیت است و این به خاطر وجود پتانسیل زیاد و آماده در نوجوان است. اگر این نیروها در مسیر درست و منطقى قرار گیرند و راهبردى شوند، او را به آینده اى روشن و موفق، نوید خواهند داد، و اگر این انرژى ها و نیروهاى نوجوانى در راه ناصحیح صرف گردند، موجب شکست و درماندگى نوجوان مى گردند.
یکى از راه هاى تعدیل و مهار انرژى پرقدرت نوجوانى، ورزش است. این عمل فواید و آثار فراوان و ارزشمندى دارد. آثار ورزش در سلامت و پیش گیرى از بیمارى ها و انحرافات، به ویژه ورزش در هواى آزاد مثل ورزش هاى: پیاده روى، دو، شنا، دوچرخه سوارى، والیبال، کشتى و کوه نوردى ـ که مصرف اکسیژن را افزایش مى دهد ـ عبارتند از: کاهش فشار خون، کنترل وزن، تقویت دستگاه عروقى، جلوگیرى از پوکى استخوان، به تأخیر افتادن ناتوانى جسمى ناشى از سال خوردگى، افزایش امید به زندگى، ارتقاى عزّت نفس و از همه مهم تر، تعدیل غرایز جنسى و جلوگیرى از انحرافات اخلاقى.15
اهمیت تأکید بر ورزش و تقویت قواى جسمانى از دو جهت است:
اول. در بعد نظامى و دفاع از کیان اسلام و مملکت اسلامى;
دوم. تأمین سلامت جسمانى و روانى و مصون ماندن از انحرافات جنسى و قرار گرفتن در مسیر استکمال و بندگى خداوند.
ورزش موجب دفع نیروهاى متراکم بدن مى شود. در این صورت، قواى جنسى تعدیل مى گردند و زمینه انحرافات جنسى، بخصوص خودارضایى، تا حد زیادى از بین مى رود. علاوه بر آن، وقتى انحرافات جنسى از بین رفت، زمینه معنویات در انسان ایجاد مى شود و او به طرف کمالات قدم برمى دارد.
ورزش باعث نشاط و شادابى بدن است و انسان را از نظر روحى و روانى هم سرزنده و شاداب مى کند و موجب تقویت اراده انسان و پویایى او مى گردد. کسى که از اراده قوى و روانى شادابى برخوردار باشد، به انحراف جنسى تمایل پیدا نمى کند.
در روایتى از امام صادق(علیه السلام) آمده است: نشاط و شادابى به خاطر ده چیز است: پیاده روى، سوارکارى، شنا در آب، تفریح در سبزه زار، مسواک زدن و... .16
خلاصه آنکه ورزش هم براى سلامتى بدن مفید است و هم براى سلامتى روح و روان انسان و یکى از مهم ترین راه هاى پیش گیرى از بیمارى جسم و اختلال روانى به شمار مى آید. ورزش به خاطر ایجاد تعادل روحى و کاهش اضطراب، نقش مهمى در جلوگیرى از انحراف جنسى، به ویژه خودارضایى، دارد; زیرا یکى از علل ابتلا به خودارضایى، عدم آرامش روانى و وجود اضطراب در روان نوجوان است. ورزش در کاهش اضطراب و ایجاد نشاط روانى نقش بسزایى دارد.
ورزش کیفیت زندگى را بهبود مى بخشد و به زندگى آرامش و نشاط مى دهد.17 بسیارى از مردم مى گویند: هنگامى که به طور منظم ورزش مى کنند خواب آرامش بخشى دارند. ورزش کاران، به ویژه دوندگان به همان قدرى که از مزایاى فیزیکى ورزش سخن مى گویند، از فواید روانى آن نیز صحبت به میان مى آورند.18 ورزش کاران معمولا نسبت به افراد کم تحرّک، اضطراب و افسردگى کمترى احساس مى کنند و آرامش بیشترى دارند.19
مى گویند: به نظر مى رسد که ورزش با افزایش احساس عزّت رابطه دارد و موجد آرامش روانى مى گردد. نوجوانى که از عزّت نفس بالا و آرامش بیشترى برخوردار است، به طرف انحرافات اخلاقى گرایش پیدا نمى کند و عزّت نفس خود را با این مسائل ضایع نمى سازد.
2. تنظیم برنامه خواب: خواب و استراحت کافى و نظام مند علاوه بر جهات درمانى اش، داراى ابعاد پیش گیرانه اى نیز هست و در سلامت انسان نقش مهمى ایفا مى کند. نظام مند بودن خواب نوجوان تأثیر خوبى در پیش گیرى از انحرافات دارد. اگر بتوان ترتیبى انخاذ نمود که نوجوان اوایل شب به رخت خواب برود و صبح زود از جاى خود بلند شود، بسیار مفید است; بخصوص اگر پس از خستگى و تلاش روزانه به رخت خواب برود. طبیعى است که اگر نوجوان با خستگى به رخت خواب نرود، به ناچار مدت زمانى را در بستر بیدار خواهد ماند تا به تدریج، به خواب رود و چون افکار و اندیشه هاى شهوانى و تحریک آمیز معمولا در این مواقع به سراغ نوجوان مى آیند، نوعى تنظیم خواب و استراحت منظّم براى نوجوان، ضرورت دارد.
بدین روى، بهتر است نوجوانان در میانه روز و یا بعد از ظهرها، حتى المقدور نخوابند تا در اثر تلاش ها و فعالیت هاى روزانه، شب را زودتر و بهتر به استراحت بپردازند. دماى اتاق خواب آنان نباید زیاد گرم باشد و بهتر است با باز کردن پنجره اى، ضمن استفاده از هواى آزاد و مناسب، تهویه اتاق صورت گیرد.
برخى از نوجوانان به دلیل بى خوابى، زمانى طولانى را در بستر بیدار مى مانند و با مشغول شدن به افکار و تصورات خود، زمانى را سپرى مى کنند تا لحظه خوابشان فرا رسد. ضرورت دارد این نوجوانان براى رفع بى خوابى خود، تلاش کنند و نیز در اولین فرصت، به پزشک مراجعه نمایند و با مشورت پزشک، تدابیر درمانى را به کار بندند. برخى بى خوابى ها به دلیل غم و اندوه پیش مى آید و یا اضطراب هاى خاص دوران بلوغ، بیش از حد آنان را آزار مى دهد. در این مواقع، قدرى قدم زدن پیش از خواب، تنفّس عمیق و دوش با آب ولرم، مى تواند به تنظیم خواب نوجوان کمک کند.
در دستورات حیات بخش اسلام، به خواب و فواید آن توجه ویژه شده و مورد تأکید قرار گرفته است. در روایتى امام صادق(علیه السلام)مى فرمایند: خواب موجب استراحت و آرامش بدن است.20
در روایتى دیگر حضرت على(علیه السلام)مى فرمایند: خواب سبب تسلط قواى ذهنى و استوارى و قوّت بدن مى گردد.21
بدنى که سالم و قوى است و روانى که پویا و با نشاط است کمتر گرفتار انحرافات جنسى و مسائل ضد اخلاقى مى گردد و خواب و استراحت منظّم نقشى بسیار حیاتى در ایجاد تعادل روحى و تقویت قواى ذهنى و روانى دارد. اگر خواب در زمان مناسب آن ـ یعنى در شب و بخصوص ابتداى شب انجام شود، علاوه بر اینکه نقش زیادى در رفع خستگى روزانه دارد، موجب آرامش روان و کاهش تنش و اضطراب مى گردد، و کسانى که از آرامش بیشترى برخوردارند کمتر به انحرافات جنسى و به ویژه خودارضایى گرفتار مى شوند.
قرآن کریم مى فرماید: «اوست کسى که شب را براى شما قرار داد تا در آن بیارامید و استراحت کنید.» (یونس: 67) «و اوست که شب را براى شما پوشش و خواب را مایه آرامش شما قرار داد.» (فرقان: 47)
امام صادق(علیه السلام) در توصیه به خواب اول شب، مى فرمایند: پیروان ما اول شب مى خوابند.22
هدف از آفرینش شب آرامش و سکون است و آرام بخشى شب و خواب در آن یک واقعیت علمى است که دانش جدید هم آن را ثابت کرده است. خواب شبان گاهان اثر مستقیمى بر سلسله اعصاب دارد و روان انسان و عضلات او را به آرامش و استراحت مى رساند.23
در آزمایش هاى ویلیام ونت (William Wundt) و محققان دیگر ثابت شده است که نیاز انسان به خواب، بخصوص مرحله چهارم خواب (خواب عمیق)، حیاتى و مهم است و این مرحله از خواب در نیمه اول شب بیشتر رخ مى دهد. خواب در این مرحله، از عمق طولانى ترى نسبت به دیگر زمان ها برخوردار است.24
خلاصه اینکه طبق معیارها و دستورات دینى و روان شناسى، خواب و بخصوص خواب منظّم و ضابطه مند، نقش زیادى در آرامش روح و روان و تقویت قواى جسمانى دارد و انسانى که از آرامش روحى و روانى برخوردار است، کمتر گرفتار انحرافات اخلاقى و جنسى مى گردد.
3. کیفیت خواب: کیفیت خواب و بستر خواب مى تواند در تحریکات بدنى و جنسى تأثیر داشته باشد و سفارش شده است: سعى کنید به پشت بخوابید و از دمرو (به صورت) خوابیدن اجتناب نمایید. این مسئله درباره نوجوانان از اهمیت بیشترى برخوردار است. نوجوانان باید عادت کنند به پشت بخوابند; در رخت خواب بسیار گرم و نرم نخوابند (در جاى معمولى بخوابند); زیرا رخت خواب گرم و نرم و به رو خوابیدن از جمله عوامل تحریک و انحراف جنسى است.
سیلوانس استال (Sylvanus Stall)، که در مسائل تربیتى و روان شناسى تخصص دارد، مى گوید: جوانان و نوجوانان نباید روى پرهاى نرم بخوابند و از لحاف بسیار نرم هم اجتناب کنند و اگر مى خواهند بدنى نیرومند و ورزیده داشته باشند و کمتر تحریک جنسى بشوند حتماً این کار را انجام دهند.25
دکتر محمّدرضا شرفى ـ که در رشته روان شناسى و بخصوص مباحث جوانان تخصص دارد ـ درباره کیفیت خواب مى گوید: اگر بتوان نوجوانان را عادت داد که پس از اقامه نماز صبح، با قرآن و دعا مأنوس شوند، این کار در ایجاد حیات معنوى و روحیه اخلاقى شان بسیار مؤثر است و آنان روزى با نشاط و متعالى خواهند داشت.26
در دستورات اخلاقى و بهداشتى اسلام، به کیفیت خواب و آداب آن توجه شده و توصیه هایى بیان گردیده که هر کدام از آنها در سلامتى و راحتى بدن و آرامش روان مؤثر است و هر کدام از آنها طبق دستور اسلام عملى گردد، در خودسازى و توجه به معنویات و مصون ماندن از انحرافات اخلاقى، تأثیرگذار است. در این بحث، به برخى از آنها اشاره مى شود:
الف. با وضو بودن: مؤمن همیشه پاکیزه و با وضو است. وضوى مداوم در تربیت روحى و روانى انسان مؤثر است و سفارش شده که انسان در موقع خوابیدن، وضو بگیرد. این کار ثواب زیادى دارد و در کمال انسان بسیار مؤثر است.
امام صادق(علیه السلام)مى فرمایند: هر کس هنگام خوابیدن، با وضو باشد گویا در حال عبادت و سجده است.27
ب. محاسبه: عاقل و آینده نگر در کارهاى خود حسابگرى مى کند و در هنگام خوابیدن هم به اعمال روزانه خود توجه نموده، آنها را مطابق معیارهاى ارزشى و اخلاقى ارزیابى مى کند و در جهت اصلاح خود تلاش مى نماید. این کار پیش از خواب، مى تواند درمانى براى مسائل پریشانى و فشارهاى روانى روزانه باشد; چون عاقل وقتى محاسبه کرد و مشاهده نمود خطایى از او سر زده است استغفار مى کند و اگر اعمال صالحى انجام داده بود شکرگزارى مى کند و این هر دو در آرامش انسان نقش دارد.
حضرت على(علیه السلام) مى فرمایند: وقتى به رخت خواب رفتى و خواستى بخوابى، به اعمال روزانه ات بنگر و و به آنچه خورده اى و کسب کرده اى توجه کن و روز قیامت و هنگام مرگت را به یادآور.28
ج. دعا و تلاوت قرآن: خواندن قرآن (سوره هاى کوچک) و دعاهاى مخصوصى که هنگام خوابیدن سفارش شده، براى ایجاد آرامش در حال خواب، تنظیم رؤیاهاى انسان و تمرکز ادراکى و ذهنى بسیار مؤثر است و آرامش خاصى به انسان مى دهد.
پیامبر گرامى(صلى الله علیه وآله) خطاب به حضرت على(علیه السلام)فرمودند: یا على! وقتى خواستى به رخت خواب بروى استغفار کن و بر من صلوات بفرست و بگو: سبحان اللّه و الحمدللّه و لا اله اللّه و اللّه اکبر و لا حول و لا قوّة الّا باللّه العلى العظیم، و سوره توحید را زیاد بخوان; به درستى که این سوره نور قرآن است، و آیة الکرسى را بخوان; زیرا در هر حرف و کلمه آن هزار برکت و هزار رحمت است.29
د. به سمت قبله خوابیدن: یکى از دستورات اخلاقى و تربیتى اسلام درباره خوابیدن این است که انسان به طرف قبله بخوابد و این دستور به دو صورت توصیه شده است: یکى آنکه شخص به پشت بخوابد و کف پاهایش به طرف قبله باشد; یعنى اگر خواست بلند شود، صورتش به طرف قبله باشد. دوم آنکه بر پهلوى راست بخوابد و صورتش به طرف قبله باشد (البته مطابق روایات، صورت دوم بهتر است.)
همچنین خوابیدن بر پهلوى چپ و بر صورت، ناپسند و مذموم است. دلیل آن نیز این است که به صورت خوابیدن (دمرو)، وضعیت نامناسبى بر دستگاه تنفس و همچنین معده و قلب تحمیل مى کند. به پهلوى چپ خوابیدن همچنین با توجه به آنکه کبد در سمت راست بدن قرار دارد و طرف راست بدن سنگین تر است، بر سمت چپ بدن فشار وارد مى کند، ولى هنگامى که فرد به سمت راست بدن مى خوابد، قسمت سنگین بدن در پایین قرار مى گیرد قلب و ریه ها نیز عمل خود را بهتر انجام مى دهند.
البته در مورد جهت خوابیدن، علاوه بر ابعاد معنوى و بهداشت روانى آن، ممکن است حکمت هاى دیگرى نیز وجود داشته باشد که اکنون براى ما مجهول است.30 این دستورات دینى، که در آموزه هاى شرعى مورد تأکید است، انسان را در فضایى معنوى و اخلاقى وارد مى سازد و دل را از انحراف باز مى دارد و از طریق جهت دادن افکار انسان به سمت مسائل اخروى، او را از وسواس شیطانى مصون مى دارد.
4. اصلاح برنامه غذایى: کیفیت تغذیه در دوران بلوغ، مى تواند در شکل گیرى مسائل انحرافى، مؤثر باشد. تغذیه به دو دلیل حایز اهمیت است: یکى از لحاظ محتوا و مواد غذایى موردنیاز نوجوان، و دیگرى از نظر زمان استفاده آن.
به طور طبیعى، غذاى مناسب نوجوان غذایى است که انرژى لازم و مورد نیاز بدن او را تأمین کند، بخصوص که نوجوان در حال رشدى سریع و چشم گیر است; ولى مواد غذایى او نباید محرّک شهوت باشد. به همین دلیل، باید از خوردن بیش از حدّ غذاهایى مانند خرما، تخم مرغ، دارچین، پیاز و مانند آن اجتناب کند. دیگر آنکه باید براى صرف غذا، زمان مناسبى را انتخاب کند; زیرا یکى از علل بى خوابى شب ها و عدم آرامش روحى، تغذیه نامناسب و زمان نامناسب آن است.